Tomado
Interessante lezing over TomadoAnton Joosen was dinsdagavond in De Zilverberk in Prinsenbeek te gast op de afdelingsavond van de Vrouwen van Nu. Hij boeide er zijn publiek met een lezing over de Tomado in Etten-Leur, waar hij zelf werkte tussen 1961 en 1970.
Hij vertelde dat Tomado komt van Van der TOgt’s MAssa-artikelen Dordrecht en werd opgericht op 1 mei 1923 door Jan (1905) en Willem (1900) van der Togt, die allebei de ambachtsschool hadden gevolgd. Zij begonnen met huishoudelijke staaldraadartikelen.
Joosen toonde met lichtbeelden hoe de bouw van de fabriekshal tot stand kwam, met noeste handenarbeid, zonder hijskranen. Architect Maaskant zorgde dat de omgeving door glas met de werkvloer verbonden werd. Boven de hoofdingang van de fabriek hing een kunstwerk van Zadkine.De arbeiders uit de omgeving werden in het café ‘geronseld’. Maar ook uit het buitenland werden met bussen mensen gehaald. De arbeidsomstandigheden lieten volgens hem veel te wensen over. De dames die de frietsnijders in elkaar moesten zetten, liepen regelmatig met pleisters om de vingers vanwege de scherpe messen. Dit werk mocht je niet te lang achter elkaar doen, anders hield je geen vingers over. Niet op tijd op de werkplek, een dubbeltje betalen van je weekloon, was de regel.
Maar de collegialiteit was groot onder de mensen van Tomado. Zo heeft Joosen nog steeds contact met de zes jongens van de ambachtsschool met wie hij in de fabriek ooit begon. Zelfs 61 jaar later komen ze nog steeds ieder jaar bij elkaar.
Wie kent niet de producten van Tomado, de snelkookpannen, strijkplanken, droogrekjes, Tomado-boekenrekjes enzovoort. Maar in de jaren tachtig van de vorige eeuw ging de productie achteruit en werden mensen ontslagen. Doordat plastic zijn intrede deed, werd de fabriek gesloten.